Jak bronić swoich praw i wolności ?

Aktualne akty gwarantujące prawa człowieka (po 1945 r.)


a. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r.
Ujęty lapidarnie dokument, podpisany przez 50 krajów. Nawoływał do popierania, przestrzegania i poszanowania praw człowieka. W treści znajdziemy artykuły mówiące o równości oraz poprawie warunków życia mieszkańców wszystkich krajów.

b. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.
Był to akt uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji narodów Zjednoczonych (ONZ). Mimo ogólnikowego charakteru nosił znamiona powszechności.

c. Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 r.
Dokument obowiązujący od 1953 r. Miał on charakter terytorialny. Został uchwalony i ratyfikowany przez państwa - członków powstałej w 1949 r. Rady Europy. Podpisało go 40 państw (Polska w 1993 r.) Oprócz dokumentu wyjściowego wielokrotnie poszerzano jej zakres przedmiotowy, włączając protokoły dodatkowe. Ponadto do praktycznej ochrony praw jednostki zostało powołane ciało - Międzynarodowy Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

d. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 r.
Uchwalone przez Zgromadzenie Ogólne ONZ były kolejnymi po Powszechnej Deklaracji prawami o charakterze ogólnoświatowym. W odróżnieniu od poprzedniczki miały jednak umożliwiać formalne dociekanie swych praw przez obywateli. ZSRR jednak nie ratyfikowała umowy a ponadto od takiego czynu wstrzymały się socjalistyczne państwa satelickie. Dopiero w 1976 r. pakty zostały podpisane. W związku z tym w 1977 r. powstał Komitet Praw Człowieka w Genewie. Posiadał on prawo do rozpatrywania skarg przeciwko krajom łamiącym prawa podstawowe.

e. Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek (1 sierpnia 1975 r.)
W tzw. III koszyku uwzględniono prawa społeczne i obywatelskie jednostek, które były obywatelami państw należących do KBWE.

f. Konwencja Praw Dziecka z 1989 r.
Akt o charakterze specjalistycznym, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Dotyczył bowiem szczególnego zagadnienia jakim jest ochrona praw „istot ludzkich w wieku poniżej 18 roku życia (dzieci)”. Potwierdzał prawo dziecka do otrzymania aktu urodzenia, imienia i obywatelstwa; prawo do otrzymywania informacji; prawo do posiadania i wyrażania własnego poglądu. Polska podpisując Konwencję w 1991 r. zobowiązała się do ochrony najmłodszych przed przemocą fizyczną i psychiczną, zaniedbaniem i wyzyskiem. Nad przestrzeganiem tychże praw w Polsce, czuwa od 2000 r. Rzecznik Praw Dziecka, którym obecnie jest Marek Michalak.

g. Konstytucja RP z 1997 r.
Nietaktem byłoby nie wspomnieć, iż szeroki katalog chronionych praw gwarantuje obywatelem polskim (oraz cudzoziemcom, ale tylko wybrane prawa) ustawa zasadnicza z 1997 r. Spis tychże gwarancji oraz ich systematyzację znajdziesz w rozdziale „Prawa gwarantowane”

h. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 2000 r.
Karta ta zawiera zbiór praw, które po drobnych modyfikacjach mając być zawarte w części II Konstytucji Dla Europy. Co więcej - nad ich ochroną ma czuwać Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) z siedzibą w Luksemburgu. Do praw chronionych należą m.in. godność, wolność, równość, prawa obywatelskie i sądowe.

i. Inne akty o charakterze regionalnym
Do tej grupy można zaliczyć Amerykańską Konwencję Praw Człowieka, Afrykańską Kartę Praw Człowieka i Praw Ludów oraz Arabską Kartę Praw Człowieka. Były wzorowane na Radzie Europy, ale nie udało się im wypracować tak skutecznych procedur egzekwowania postanowień.